Model WIELKIEJ PIĄTKI
Model wielkiej piątki, określany jako pięcioczynnikowy model osobowości (PMO), wywodzi się z nurtu badań nad czynnikowym podejściem do osobowości. Obecnie model wielkiej piątki należy do dominujących i najpopularniejszych tendencji w psychologii osobowości.
Model wielkiej piątki – badania leksykalne
Idea badań nad ujęciem cech osobowości w czynnikach została zapoczątkowana przez Raymodna Cattela, który niejako uporządkował dotychczasowe opisy osobowości grupujące je w 16 wyodrębnionych przez siebie czynników.
Na podstawie badań opartych na samoopisie i szacowaniu cech osobowości wyodrębnionych przez Cattela , Donald Fiske doszedł do wniosku, iż wyniku opisy te dadzą się zredukować do 5 zasadniczych czynników. Nazwał je: adaptowalnością społeczną, konformizmem, wolą osiągnięć, kontrolą emocjonalną oraz poszukujący intelekt.
W latach pięćdziesiątych badacze Tupes i Christal przeprowadzili badania leksykalne na różnych próbach osób badanych, stosując metodą szacowania. Przeprowadzając następnie analizę czynnikową doszli do wniosku, iż w każdym przypadku badania efektem jest model wielkiej piątki. Czynniki które wyszczególnili to: surgencja, ugodowość, niezawodność, stałość emocjonalna oraz kultura. Badania te zostały określone jako kluczowe na rzecz pięcioczynnikowego modelu osobowości, dlatego badaczy tych uznaje się za „prawdziwych ojców” PMO.
Badacz, który dołożył kolejną cegiełkę do powstania pięcioczynnikowego modelu osobowości to Warren Norman. Przetworzył on ponad 8 tysięcy terminów określających osobowość, dzielił je na kategorie, wyszczególnił różnice indywidualne w zachowaniu oraz funkcjonowaniu emocjonalnym i poznawczym a następnie poddał je wszystkie analizie treściowej i formalnej. Przetwarzane przez niego dane były wielokrotnie kategoryzowane i ujednolicane dając ostatecznie również pięć czynników osobowości.
Wszystkie powyższe badania były inspiracją dla wielu naukowców z całego świata i motorem do leksykalnych studiów nad strukturą osobowości. Badania nad strukturą osobowości w 13 krajach potwierdziły obecność pięciu czynników. Różnice jakie wystąpiły dotyczyły odmiennych nazw oraz w niektórych przypadkach wyszczególnienia większej bądź mniejszej ilości cech niż pięć.
Również w Polsce przeprowadzono takie badania przez Piotra Szarotę, który na podstawie polskich badań leksykalnych wyszczególnił takie cechy jak: ugodowość, sumienność, dynamiczność, pobudliwość oraz intelekt.
Model wielkiej piątki – swobodny opis
Badania nad osobowością oparte na swobodnym opisie odnoszą się do używanego na co dzień języka wykorzystywanego w charakteryzacji różnic międzyludzkich. Zamiast, tak jak w przypadku badań leksykalnych, pojedynczych słów wykorzystane zostały spontaniczne opisy osobowości.
Międzykulturowe badania nad strukturą osobowości przeprowadzone w 7 krajach wykazały, iż około 80% opisów osobowości można scharakteryzować w odniesieniu do pięcioczynnikowego modelu osobowości.
Model wielkiej piątki – badania kwestionariuszowe
Koncepcja badań kwestionariuszowych narodziła się w oparciu o badania leksykalne oraz badania nad swobodnym opisem. W tym przypadku pomiar czynników osobowości dokonuje się poprzez odniesienie się do zdań określających daną cechę jak również kontekst jej występowania. W oparciu o te założenia Paul Costa oraz Robert McCrae przeprowadzili serię badań nad strukturą osobowości za pomocą skonstruowanego przez siebie kwestionariusza. Ostatecznie wyszczególnili pięć czynników osobowości: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenia, ugodowość oraz sumienność. Stworzona przez nich Pięcioczynnikowa Teoria Osobowości, oparta na modelu wielkiej piątki, należy obecnie do najpopularniejszych teorii służących do pomiaru cech osobowości.
Test WIELKA PIĄTKA >>KLIKNIJ TUTAJ<<